Dozór elektroniczny (SDE) to rozwiązanie w polskim prawie karnym wykonawczym, umożliwiające odbywanie kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym. Polega na monitorowaniu miejsca pobytu skazanych za pomocą technologii. System ten wspiera resocjalizację, obniża koszty funkcjonowania więziennictwa i pozwala na utrzymanie więzi społecznych i rodzinnych.
Podstawa prawna dozoru elektronicznego
Dozór elektroniczny został wprowadzony do polskiego porządku prawnego ustawą z dnia 7 września 2007 roku o wykonywaniu kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego. Obecnie regulacje dotyczące tej instytucji znajdują się w Kodeksie karnym wykonawczym (k.k.w.), w szczególności w przepisach art. 43a–43za.
System dozoru elektronicznego umożliwia odbywanie krótkoterminowych kar pozbawienia wolności poza więzieniem, co sprzyja resocjalizacji i pozwala uniknąć negatywnych skutków izolacji penitencjarnej. Taka forma odbywania kary nie tylko chroni więzi rodzinne i społeczne skazanych, ale także pozwala im na kontynuowanie pracy zawodowej, co zmniejsza ryzyko recydywy.
Na czym polega dozór elektroniczny?
W systemie dozoru elektronicznego kara pozbawienia wolności wykonywana jest poprzez ścisłe kontrolowanie miejsca pobytu skazanego za pomocą urządzeń monitorujących.
System składa się z:
urządzeń lokalizacyjnych – np. nadajników zakładanych na ciało skazanego (zwykle na kostkę lub nadgarstek),
stacji monitorującej – urządzenia montowanego w miejscu zamieszkania skazanego, które komunikuje się z centralnym systemem monitorowania,
centrali monitorującej – instytucji nadzorującej przebieg odbywania kary w ramach dozoru.
Skazany musi przestrzegać określonych zasad i harmonogramu dnia, ustalonego przez sąd. Harmonogram określa godziny, w których skazany ma prawo przebywać poza miejscem zamieszkania (np. na potrzeby pracy, nauki czy wykonywania obowiązków rodzinnych). W przypadku naruszenia zasad system natychmiast alarmuje centralę monitorującą, która podejmuje odpowiednie działania.
Warunki stosowania dozoru elektronicznego
Nie każdy skazany może skorzystać z tej formy odbywania kary. Kodeks karny wykonawczy oraz praktyka orzecznicza wskazują na szczegółowe kryteria, jakie muszą zostać spełnione:
Rodzaj i wymiar kary
Dozór elektroniczny może być stosowany wobec skazanych na karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą 1 roku i 6 miesięcy. Obejmuje to również sytuacje, w których wymiar kary jest efektem połączenia kilku kar orzeczonych w odrębnych postępowaniach, pod warunkiem że ich suma nie przekracza wskazanego limitu.
Nowelizacja przepisu art. 43la Kodeksu karnego wykonawczego, która weszła w życie 1 październik 2023 r. umożliwia ubieganie się o uzyskanie zezwolenia na dozór elektroniczny również osobom, wobec których orzeczono karę pozbawienia wolności w wymiarze niższym niż 3 lata i którym do odbycia w zakładzie karnym pozostała część tej kary w wymiarze nie większym niż 6 miesięcy. W obydwu przypadkach w stosunku do osoby ubiegającej się o zgodę nie mogą zachodzić warunki przewidziane w art. 64 § 2, art. 64a lub art. 65 § 1 i 2 Kodeksu karnego.
Zgoda skazanego
Skazany musi wyrazić zgodę na odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego. Jest to kluczowe, ponieważ realizacja tej formy odbywania kary wymaga jego aktywnej współpracy oraz akceptacji zasad wynikających z harmonogramu dozoru.
Warunki techniczne
W miejscu zamieszkania skazanego muszą istnieć warunki techniczne umożliwiające instalację i funkcjonowanie urządzeń monitorujących. Sąd zarządza przeprowadzenie sprawdzenia tych warunków przez właściwe służby.
Zgoda pozostałych domowników
Jeśli skazany mieszka z innymi osobami, również ich zgoda jest wymagana. Ma to na celu zapewnienie ochrony prywatności i komfortu osób trzecich.
Brak zagrożenia społecznego
Sąd, oceniając wniosek o dozór elektroniczny, bierze pod uwagę charakter przestępstwa, postawę skazanego oraz prognozę kryminologiczną. Dozór elektroniczny nie jest stosowany wobec osób, które mogą stanowić poważne zagrożenie dla porządku publicznego czy bezpieczeństwa innych osób.
Procedura ubiegania się o dozór elektroniczny
Wniosek o dozór elektroniczny może złożyć sam skazany, jego obrońca, prokurator lub dyrektor zakładu karnego. Wniosek kieruje się do sądu penitencjarnego właściwego dla miejsca zamieszkania skazanego.
Sąd penitencjarny rozpatruje wniosek na posiedzeniu, biorąc pod uwagę opinie kuratora sądowego, administracji zakładu karnego oraz raport z badania warunków technicznych miejsca zamieszkania skazanego.
Sąd wydaje postanowienie o udzieleniu lub odmowie udzielenia dozoru elektronicznego. Od tej decyzji przysługuje zażalenie.
Korzyści wynikające z dozoru elektronicznego
Choć nie każdy sprawca czynu zabronionego może odbywać karę w systemie dozoru elektronicznego, to nie można pomijać faktu, że jego zastosowanie przynosi korzyści zarówno dla skazanych, jak i dla systemu penitencjarnego oraz społeczeństwa:
humanizacja kary – umożliwia skazanym prowadzenie w miarę normalnego życia, utrzymywanie relacji rodzinnych i społecznych,
oszczędność dla państwa – koszt utrzymania skazanego w systemie dozoru elektronicznego jest znacznie niższy niż w zakładzie karnym,
zmniejszenie ryzyka recydywy – zachowanie pracy, kontaktów społecznych i unikanie stygmatyzacji sprzyja resocjalizacji.
Podsumowanie
Dozór elektroniczny to nowoczesna, elastyczna forma odbywania kary pozbawienia wolności, która odpowiada na wyzwania współczesnego systemu wymiaru sprawiedliwości. Umożliwia skuteczne łączenie celów resocjalizacyjnych z ochroną interesów społeczeństwa. Choć nie każdy skazany może z niej skorzystać, dla wielu stanowi szansę na uniknięcie negatywnych skutków izolacji więziennej. Rozwój tej instytucji wskazuje na rosnące znaczenie alternatywnych form wymiaru kary w polskim systemie prawnym.
Masz pytania dotyczące odbywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego? Zapraszam do kontaktu.
Post pierwotnie opublikowano na stronie Adwokat Dariusz Sięka Kraków: Read More