Wiele osób zastanawia się, czy decyzje sądów kościelnych, takie jak unieważnienie małżeństwa, mogą wpłynąć na proces rozwodowy prowadzony przez sąd państwowy. W końcu obie instytucje zajmują się sprawami małżeńskimi, a często to samo małżeństwo podlega ocenie zarówno na gruncie prawa kanonicznego, jak i cywilnego. Czy jednak orzeczenie sądu kościelnego może przesądzić o rozwodzie lub jego warunkach? Czy procedury kościelne mają jakiekolwiek znaczenie w postępowaniu rozwodowym przed sądami państwowymi?
Na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że skoro Kościół stwierdził nieważność małżeństwa, sąd świecki powinien “z urzędu” uwzględnić taki fakt. Jednak prawda jest bardziej skomplikowana. Prześledźmy to na przykładzie konkretnej sprawy, która była przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego.
Stan faktyczny sprawy
Sprawa dotyczyła Haliny K., która złożyła pozew o rozwód przeciwko swojemu mężowi, Henrykowi K. W lipcu 1999 r. Sąd Okręgowy w Katowicach orzekł rozwód, uznając Henryka K. za wyłącznie winnego rozpadu małżeństwa. Główne zarzuty wobec pozwanego obejmowały znęcanie się nad żoną oraz brak wsparcia finansowego dla rodziny. Dodatkowo, pozwany był bezkrytyczny wobec swojego postępowania i bezpodstawnie oskarżał powódkę o swoje niepowodzenia, co ostatecznie doprowadziło do trwałego i zupełnego rozkładu pożycia.
W trakcie postępowania rozwodowego okazało się, że Sąd Metropolitalny w Katowicach już wcześniej, bo w 1997 r., stwierdził nieważność małżeństwa stron ze względu na niezdolność Henryka K. do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich z powodów natury psychicznej. Orzeczenie to zostało zatwierdzone przez Sąd Metropolitalny w Krakowie w 1998 r., co oznaczało, że Henryk K. nie mógł zawrzeć nowego małżeństwa bez zgody właściwego biskupa diecezjalnego.
Mimo istnienia orzeczenia kościelnego, Halina K. zdecydowała się na złożenie pozwu o rozwód przed sądem państwowym. Jej mąż złożył kasację od wyroku, argumentując m.in., że powódka przyczyniła się do rozkładu małżeństwa, a także kwestionując orzeczenie o jego eksmisji.
Co orzekł Sąd Najwyższy?
Sąd Najwyższy rozpatrując kasację, odniósł się zarówno do kwestii winy w rozpadzie małżeństwa, jak i do znaczenia orzeczenia sądu kościelnego w tej sprawie. Sąd potwierdził, że winę za rozpad małżeństwa ponosi wyłącznie pozwany, co wynikało z ustaleń sądów niższych instancji, oraz że jego drastyczne zachowanie wobec rodziny uzasadniało orzeczenie eksmisji.
Jednak kluczowe w tej sprawie było stanowisko Sądu Najwyższego odnośnie wpływu orzeczenia sądu kościelnego na postępowanie rozwodowe. Sąd Najwyższy jasno stwierdził, że orzeczenie sądu kościelnego nie ma prejudycjalnego wpływu na rozstrzygnięcie sądu państwowego w sprawie rozwodu. Wynika to z fundamentalnych różnic między prawem kanonicznym a prawem cywilnym w Polsce.
Jak zaznaczył Sąd Najwyższy, prawo kanoniczne i cywilne regulują małżeństwo na różnych płaszczyznach. Sądy kościelne działają w ramach własnych procedur i przepisów, które nie muszą mieć wpływu na postępowania prowadzone przez sądy państwowe. Prawo cywilne, oparte na przepisach Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, określa inne przesłanki do rozwiązania małżeństwa niż te przewidziane przez prawo kanoniczne. Ostatecznie, o losie związku małżeńskiego w sensie prawnym, decydują wyłącznie sądy państwowe, co jest zgodne z przepisami Konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską.
Sąd Najwyższy dodał jednak, że orzeczenia sądów kościelnych mogą mieć znaczenie dowodowe w postępowaniu cywilnym, ale nie wpływają one bezpośrednio na wynik procesu rozwodowego. W związku z tym kasacja pozwanego została oddalona, a wyrok rozwodowy utrzymany w mocy.
Podsumowanie
Orzeczenia sądów kościelnych, choć mogą być istotne z punktu widzenia religijnego, nie wpływają na przebieg postępowania rozwodowego przed sądem państwowym. Sądy kościelne kierują się własnymi zasadami, które różnią się od tych obowiązujących w systemie prawa cywilnego. Dlatego też, nawet jeśli małżeństwo zostanie unieważnione w świetle prawa kanonicznego, nie oznacza to automatycznie, że sąd państwowy orzeknie rozwód. W Polsce ostateczna decyzja dotycząca rozwiązania małżeństwa należy wyłącznie do sądów państwowych.
Stan prawny: październik 2024 r.
Fot. unsplash.com
The post Czy orzeczenia sądów kościelnych wpływają na postępowania rozwodowe przed sądami państwowymi? appeared first on Wszystko o rozwodzie.