Testament to akt ostatniej woli, który umożliwia sporządzenie dyspozycji majątkowych na wypadek śmierci. W polskim porządku prawnym testament może przybrać różne formy, z których najczęściej stosowanymi są testament własnoręczny (holograficzny) oraz notarialny. Obie formy mają swoje zalety i wady, a wybór jednej z nich powinien być dobrze przemyślany. W niniejszym artykule przedstawię szczegóły dotyczące obu form testamentu, z uwzględnieniem obowiązujących przepisów prawa oraz praktycznych aspektów, które mogą wpłynąć na decyzję, którą formę wybrać.
Testament własnoręczny
Przepisy dotyczące testamentu własnoręcznego
Testament własnoręczny, zwany także holograficznym, jest uregulowany w art. 949 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem, aby testament własnoręczny był ważny, musi być sporządzony:
Własnoręcznie przez spadkodawcę – Oznacza to, że testament nie może być napisany przez inną osobę, nawet na wyraźne życzenie spadkodawcy, ani przy pomocy urządzeń mechanicznych (np. komputera, maszyny do pisania). Ważne jest, aby cały tekst testamentu został sporządzony odręcznie.
Podpisany przez spadkodawcę – Podpis powinien znajdować się na końcu dokumentu. Podpis musi być pełny i umożliwiać identyfikację spadkodawcy.
Opatrzony datą – Data sporządzenia testamentu powinna znajdować się w dokumencie, chociaż brak daty nie zawsze powoduje nieważność testamentu. Zgodnie z art. 949 § 2 Kodeksu cywilnego, brak daty może być uchybieniem, jeśli istnieją wątpliwości co do zdolności testowania spadkodawcy lub kolejności sporządzenia kilku testamentów.
Plusy testamentu własnoręcznego
Największą zaletą testamentu własnoręcznego jest jego prostota. Spadkodawca może w każdej chwili, bez konieczności korzystania z usług prawnika czy notariusza, sporządzić testament, jeśli tylko posiada odpowiednią świadomość prawną i zdolność do czynności prawnych. Testament ten jest także całkowicie bezpłatny, co czyni go atrakcyjną formą dla osób, które chcą uniknąć kosztów notarialnych.
Ponadto testament własnoręczny można sporządzić w dowolnym miejscu i czasie, co daje spadkodawcy dużą elastyczność.
Minusy testamentu własnoręcznego
Choć testament własnoręczny wydaje się być łatwy do sporządzenia, w praktyce wiąże się z wieloma ryzykami. Najczęstsze problemy związane z tą formą testamentu wynikają z:
Możliwości zagubienia lub zniszczenia dokumentu – Testament własnoręczny, w przeciwieństwie do notarialnego, może zostać zagubiony lub zniszczony, celowo lub przypadkowo, co utrudnia realizację ostatniej woli spadkodawcy.
Możliwości podważenia jego ważności – Testament własnoręczny jest częściej podważany w sądzie niż testament notarialny. Brak wiedzy prawniczej spadkodawcy może prowadzić do popełnienia błędów formalnych, które skutkują nieważnością testamentu.
Problemy z interpretacją – Brak precyzyjnych zapisów lub użycie nieodpowiednich sformułowań może prowadzić do wątpliwości interpretacyjnych, co często powoduje spory wśród
spadkobierców.
Brak świadectwa autentyczności – Testament własnoręczny nie jest poświadczony przez osobę trzecią, co może rodzić wątpliwości co do jego autentyczności, zwłaszcza w przypadku starszych osób lub osób o ograniczonej zdolności do czynności prawnych.
Testament notarialny
Przepisy dotyczące testamentu notarialnego
Testament notarialny ma formę aktu notarialnego, uregulowano go w art. 950 Kodeksu cywilnego. Aby testament notarialny był ważny, musi być sporządzony zgodnie z wymogami prawa o notariacie. Testament ten jest spisywany przez notariusza, który czuwa nad prawidłowością formalną aktu oraz poświadcza jego autentyczność.
Plusy testamentu notarialnego
Testament notarialny posiada wiele zalet, które wynikają z jego formy oraz obecności notariusza podczas sporządzania aktu.
Wiarygodność i pewność prawna – Testament sporządzony w formie aktu notarialnego jest trudniejszy do podważenia. Notariusz, jako osoba zaufania publicznego, czuwa nad zgodnością dokumentu z prawem oraz zdolnością testowania spadkodawcy.
Przechowywanie dokumentu – Testament notarialny przechowywany jest w kancelarii notarialnej, co minimalizuje ryzyko jego zagubienia lub zniszczenia. Dodatkowo, testament taki może być wpisany do Notarialnego Rejestru Testamentów, co zapewnia, że w razie śmierci spadkodawcy, testament zostanie odnaleziony.
Bezpieczeństwo formalne – Notariusz dba o to, aby testament był sporządzony zgodnie z wymogami formalnymi prawa. Unika się dzięki temu ryzyka nieważności testamentu z powodu błędów formalnych, co jest częstym problemem przy testamentach własnoręcznych.
Profesjonalna pomoc – Notariusz może doradzić spadkodawcy, jak najlepiej ukształtować dyspozycje testamentowe, aby były one zgodne z jego wolą, a jednocześnie respektowały przepisy prawa, np. dotyczące zachowku.
Minusy testamentu notarialnego
Testament w formie aktu notarialnego ma jednak również pewne wady, które mogą skłaniać niektóre osoby do wyboru testamentu własnoręcznego.
Koszty – Sporządzenie testamentu notarialnego wiąże się z opłatami notarialnymi. Wysokość taksy notarialnej za sporządzenie testamentu regulują przepisy prawa, jednak dla niektórych osób koszty te mogą być barierą.
Konieczność wizyty u notariusza – Sporządzenie testamentu notarialnego wymaga wizyty w kancelarii notarialnej. Dla osób starszych, schorowanych lub mieszkających w trudno dostępnych miejscach może to być trudność.
Mniejsza elastyczność – W porównaniu do testamentu własnoręcznego, testament notarialny jest mniej elastyczny. Wymaga wcześniejszego umówienia się na wizytę u notariusza, co nie zawsze jest możliwe w nagłych przypadkach.
Którą formę wybrać?
Wybór między testamentem własnoręcznym a notarialnym zależy przede wszystkim od indywidualnych potrzeb i sytuacji życiowej spadkodawcy. Testament własnoręczny będzie odpowiedni dla osób, które chcą szybko i bez kosztów sporządzić dokument wyrażający ich ostatnią wolę. Jest to rozwiązanie dobre dla osób młodszych, w pełni sprawnych, które nie obawiają się, że ich testament może zostać zagubiony lub podważony.
Z kolei testament notarialny jest polecany osobom starszym, schorowanym, a także tym, które posiadają skomplikowaną sytuację rodzinną lub majątkową. Z uwagi na większe bezpieczeństwo prawne i formalne, testament notarialny minimalizuje ryzyko sporów między spadkobiercami oraz zapewnia, że wola spadkodawcy zostanie w pełni zrealizowana.
W praktyce prawniczej zaleca się sporządzenie testamentu notarialnego w przypadku większych majątków oraz sytuacji, w których istnieje ryzyko konfliktów rodzinnych. Testament notarialny daje większą pewność, że wola spadkodawcy zostanie zrealizowana zgodnie z prawem.
Podsumowując, decyzja o wyborze formy testamentu powinna być dokładnie przemyślana, z uwzględnieniem nie tylko kosztów, ale także ryzyk związanych z późniejszą realizacją woli spadkodawcy. Sporządzenie testamentu, niezależnie od wybranej formy, to krok ku zapewnieniu spokoju i bezpieczeństwa dla przyszłych pokoleń.
Artykuł Testament. Notarialny czy własnoręczny – który wybrać? pochodzi z serwisu Kancelaria Poznań.