Zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem Sądu Najwyższego, choroba jednego z małżonków – w szczególności choroba somatyczna – co do zasady nie może być uznana za wystarczającą przesłankę orzeczenia rozwodu, nawet w sytuacji zupełnego i trwałego rozkładu pożycia. Przeważa pogląd, że w obliczu cierpienia i trudności zdrowotnych współmałżonek ma obowiązek zapewnienia pomocy, wsparcia i lojalności, co wynika z art. 23 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Sytuacja może się jednak zmienić, gdy w grę wchodzi choroba psychiczna – zwłaszcza długotrwała i uniemożliwiająca utrzymanie więzi emocjonalnych.
Orzecznictwo
W wyroku z dnia 28 czerwca 2000 r. (IV CKN 662/00) Sąd Najwyższy wyraźnie dopuścił możliwość orzeczenia rozwodu mimo choroby psychicznej małżonka. W sprawie tej sąd uznał, że między małżonkami doszło do trwałego i zupełnego rozkładu pożycia spowodowanego wieloletnią chorobą psychiczną żony. Pozwany – również chory – nie był w stanie zapewnić jej wsparcia emocjonalnego ani opieki, ponieważ sam cierpiał na zaburzenia psychiczne. Sąd uznał, że w takich warunkach orzeczenie rozwodu nie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, a winy za rozkład nie można przypisać żadnej ze stron.
Odmienne stanowisko zajął jednak Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 6 marca 1997 r. (I ACa 48/97), który oddalił powództwo męża domagającego się rozwodu z żoną cierpiącą na psychozę poporodową. Choć faktycznie pożycie małżeńskie ustało na wielu płaszczyznach (fizycznej, duchowej, materialnej), sąd uznał, że orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. W ocenie sądu, powód nie wykazał należytej troski wobec chorej żony – opuścił ją po kilku miesiącach leczenia, nie nawiązał kontaktu między nią a dzieckiem, nie interesował się jej dalszym losem. W świetle art. 56 § 2 k.r.o. rozwód w tej sytuacji zostałby uznany za rażąco krzywdzący.
Sąd przypomniał, że choroba małżonka nie tylko nie uzasadnia rozkładu pożycia, ale wręcz zobowiązuje współmałżonka do udzielenia wszelkiej możliwej pomocy. Rozkład pożycia, który jest skutkiem porzucenia chorego partnera, nie może skutkować „nagrodzeniem” uchylającego się od obowiązków małżonka orzeczeniem rozwodu. W ocenie sądu, takie działanie pozostaje w sprzeczności z podstawowymi zasadami moralności.
Z kolei w starszym orzeczeniu Sądu Najwyższego z 1960 roku (3 CR 832/59), podkreślono, że choć choroba psychiczna może prowadzić do rozkładu pożycia, to nawet późniejsze odzyskanie zdrowia przez chorego małżonka nie przekreśla faktu, że rozkład był wcześniej trwały i zupełny – co może uzasadniać rozwód.
Wnioski praktyczne
Każda sprawa rozwodowa, w której występuje wątek choroby psychicznej jednego z małżonków, wymaga niezwykle wnikliwej oceny sądu. Kluczowe znaczenie mają tu nie tylko kwestie medyczne, ale także postawa drugiego małżonka: czy udzielił on wsparcia, czy działał w duchu solidarności, czy może przeciwnie – porzucił współmałżonka w najtrudniejszym dla niego momencie.
Orzecznictwo sądów powszechnych i Sądu Najwyższego wskazuje, że w niektórych przypadkach choroba psychiczna może być podstawą do rozwodu – szczególnie gdy choroba uniemożliwia utrzymanie jakichkolwiek więzi emocjonalnych, a współmałżonek nie jest w stanie (z obiektywnych przyczyn) udzielać wsparcia. Jednak w sytuacjach, gdy choroba jest uleczalna, a drugi małżonek nie podjął prób ratowania małżeństwa, rozwód może zostać uznany za sprzeczny z zasadami współżycia społecznego.
Podsumowanie
Orzeczenie rozwodu z powodu choroby psychicznej nie jest niemożliwe, ale wymaga udowodnienia, że rozkład pożycia jest nieodwracalny, a rozwód nie będzie dla chorego małżonka rażąco krzywdzący. Postawa małżonka domagającego się rozwodu i jego działania wobec chorego partnera mają tu znaczenie rozstrzygające.
Chcesz wiedzieć więcej? Zapraszamy do kontaktu!
Zdjęcie: unsplash.com
The post Czy choroba psychiczna małżonka może być podstawą do orzeczenia rozwodu? appeared first on Wszystko o rozwodzie.