Sytuacja, kiedy to jedno z rodziców nie płaci należnych alimentów na czas, jest w naszej rzeczywistości bardzo powszechna. Jak wynika ze statystyk dostarczonych przez Rejestr Dłużników BIG InfoMonitor, średnia suma zaległości alimentacyjnej przypadającego na osobę w roku 2022 r. przekracza 48 tys. zł. W sumie, zarejestrowanych osób niepłacących alimenty w roku 2022 było aż 278 624. Ustawodawca stara się walczyć z tym procederem na różne sposoby. Jednym z nich było wprowadzenie do Kodeksu Karnego przestępstwa niealimentacji.
Definicja „niealimentacji”
Niealimentacja, czyli uchylanie się od wykonania obowiązku alimentacyjnego, jest przestępstwem, które ma głębokie konsekwencje społeczne, szczególnie w kontekście zapewnienia stabilności finansowej i emocjonalnej dla dzieci wychowywanych przez samotnych rodziców. Przestępstwo to zostało precyzyjnie zdefiniowane w art. 209 Kodeksu Karnego.
Niealimentacja, zgodnie z art. 209 § 1 Kodeksu Karnego, dotyczy sytuacji, gdy dłużnik unika wykonywania obowiązku alimentacyjnego, który został określony co do wysokości przez orzeczenie sądowe, ugodę lub inną umowę. Przestępstwo to ma miejsce, gdy zaległości przekraczają równowartość co najmniej trzech świadczeń okresowych lub gdy opóźnienie w wykonaniu świadczenia wynosi co najmniej trzy miesiące. „Strona przedmiotowa przestępstwa stypizowanego w § 1 wyraża się w uchylaniu się od ciążącego na sprawcy wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości. Celowym zabiegiem ustawodawcy była rezygnacja z penalizacji uchylania się od wszelkiego rodzaju świadczeń alimentacyjnych jedynie na rzecz świadczeń określonych co do wysokości (tj. świadczeń pieniężnych), gdyż w praktyce tylko z taką formą niewykonywanych świadczeń alimentacyjnych mają do czynienia organy ścigania i sądy w postępowaniu karnym.” M. Mozgawa [w:] M. Budyn-Kulik, P. Kozłowska-Kalisz, M. Kulik, M. Mozgawa, Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2023, art. 209.
Kwalifikowana postać niealimentacji.
W § 1a niniejszego przepisu została przewidziana kwalifikowana postać powyższego przestępstwa. W przypadku gdy osoba uchylająca się od obowiązku alimentacji naraża na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych drugą stronę tej relacji, wypełnia ona znamiona kwalifikowanej postaci “niealimentacji”. „Taka wzajemna relacja obu przepisów z jednej strony pozwoli penalizować przestępstwa niealimentacji w oderwaniu od nieostrego i rodzącego trudności dowodowe znamienia «narażenia», a z drugiej, w przypadku faktycznego narażenia osoby uprawnionej na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych pozwoli na ściganie sprawców dopuszczających się tego kwalifikowanego typu niealimentacji” (Uzasadnienie rządowego projektu ustawy z 23.03.2017 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, VIII kadencja, druk sejm. nr 1193). Analizując znamię narażenia osoby uprawnionej na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, należy wskazać, że chodzi o konkretne narażenie na to niebezpieczeństwo; mamy zatem do czynienia z przestępstwem skutkowym z zaniechania (a skutkiem jest właśnie to narażenie na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych). Por. wyrok SN z 29.05.2012 r., II KK 106/12, OSNKW 2012/10, poz. 107; por. też wyrok SO w Gliwicach z 20.05.2022 r., VI Ka 245/22, LEX nr 3363603. M. Mozgawa [w:] M. Budyn-Kulik, P. Kozłowska-Kalisz, M. Kulik, M. Mozgawa, Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2023, art. 209.
W prawidłowej interpretacji treści art. 209 § 1a problematyczne może być wskazanie zakresu podstawowych potrzeb życiowych. Czy ów zakres, w zależności od stopy życia ulega zmianie? Czy mowa tutaj o wskaźniku uniwersalnym? „Zakres podstawowych potrzeb życiowych nie jest pojęciem stałym i niezmiennym, lecz zależy od konkretnych warunków społeczno-ekonomicznych i stanu świadomości społecznej na danym etapie rozwoju społeczeństwa. Im wyższy jest stopień tego rozwoju oraz przeciętny poziom życia obywateli, tym większe i bardziej różnorodne są potrzeby uznawane powszechnie za podstawowe. W szczególności staje się niezbędne nie tylko zabezpieczenie każdemu człowiekowi minimum egzystencji w postaci środków przeznaczonych na jego utrzymanie: żywności, odzieży, mieszkania itp., ale również – odpowiednio do wieku – zapewnienie mu niezbędnego wykształcenia i przygotowania zawodowego, a także możliwości korzystania z dóbr kulturalnych. […] Fakt zaspokojenia podstawowych podstaw życiowych uprawnionego kosztem znacznego wysiłku osoby współzobowiązanej do alimentacji albo przez inne osoby, niezobowiązane, nie wyłącza ustawowego znamienia narażenia na niemożność zaspokojenia tych potrzeb” (uchwała SN z 9.06.1976 r., VI KZP 13/75, OSNKW 1976/7–8, poz. 86)” M. Mozgawa [w:] M. Budyn-Kulik, P. Kozłowska-Kalisz, M. Kulik, M. Mozgawa, Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2023, art. 209.
Chcesz wiedzieć więcej? Zapraszamy do kontaktu!
Zdjęcie: unsplash.com
The post Czy niepłacenie alimentów jest przestępstwem na gruncie polskiej ustawy karnej? appeared first on Wszystko o rozwodzie.