Niezaprzeczalnie, jednym z filarów prawa rodzinnego jest chęć ochrony dobra dziecka. Jak wskazywał Kaliklles – czyli antyczny filozof, żyjący w V wieku – w przeciwieństwie do prawa naturalnego, prawo stanowione ma za zadanie otoczyć pieczą słabszych członków danego społeczeństwa. W kontekście dzisiejszych czasów, kiedy to np. międzynarodowe korporacje płacą minimalne podatki w naszym kraju, zaś rodzime firmy lub JDG odprowadzają do budżetu państwa duże części swojego przychodu, takie stwierdzenie mogłoby wydawać się prehistorią, jednakże nadal w ramach systemu prawnego są takie kodyfikacje jak np. Kodeks pracy czy właśnie Kodeks rodzinny i opiekuńczy, które są urzeczywistnieniem tej idei. W dzisiejszym artykule pochylimy się nad sytuacją, kiedy to dobro dziecka może być zagrożone ze strony rodzica i wtedy sąd może podjąć decyzję o ograniczeniu kontaktów pomiędzy tymi podmiotami.
Podstawy prawne ograniczenia kontaktów
Zgodnie z art. 113² k.r.o., sąd opiekuńczy może ograniczyć utrzymywanie kontaktów rodziców z dzieckiem, jeśli wymaga tego dobro dziecka. W przepisie tym zawarty jest przykładowy katalog środków, które mogą zostać zastosowane w ramach ograniczenia kontaktów. Do najważniejszych należą:
- Zakaz spotykania się z dzieckiem;
- Zakaz zabierania dziecka poza miejsce jego stałego pobytu;
- Zezwolenie na spotkania jedynie w obecności drugiego rodzica, opiekuna, kuratora sądowego lub innej osoby wskazanej przez sąd;
- Ograniczenie kontaktów do określonych sposobów porozumiewania się na odległość;
- Zakaz porozumiewania się na odległość.
Warto zaznaczyć, że katalog ten ma charakter otwarty, co pozwala na zastosowanie innych środków, jeśli są one niezbędne dla ochrony dobra dziecka. Możliwe jest również stopniowanie ograniczeń, a w szczególnych sytuacjach ich łączenie, o ile nie wykluczają się one wzajemnie. „Przykładowo sąd może zakazać porozumiewania się na odległość, jeżeli istnieje niebezpieczeństwo przekazywania dziecku niewłaściwych i niekontrolowanych treści, podczas gdy zezwoli na spotykanie się z nim okresowo w obecności psychologa lub kuratora gwarantującego ochronę dobra dziecka. W wariancie skrajnym jedyną formą kontaktów może być wzajemne udostępnianie informacji o drugiej stronie relacji albo tylko informowanie rodzica o dziecku. Co więcej, ograniczenie kontaktów może nastąpić nie tylko pod względem jakościowym, ale również ilościowym – takim sposobem może być orzeczenie o rzadszej niż dotychczas intensywności kontaktów z dzieckiem (np. raz na miesiąc osobiście, a co tydzień telefonicznie)” J. Zajączkowska-Burtowy [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz aktualizowany, red. M. Fras, M. Habdas, LEX/el. 2023, art. 113(2).
Przesłanka dobra dziecka
Dobro dziecka jest zasadniczą i jedyną przesłanką uzasadniającą ograniczenie kontaktów. Jak wskazano w orzecznictwie, pojęcie „krzywda” obejmuje nie tylko sferę fizyczną, ale także psychiczną (Postanowienie Sądu Okręgowego w Radomiu z 9 września 2024 r., IV Cz 242/24). Może ono odnosić się do sytuacji, w której kontakt rodzica z dzieckiem wywiera demoralizujący wpływ, np. kształtując u dziecka wrogość wobec drugiego rodzica.
Sąd, rozpatrując wniosek o ograniczenie kontaktów, bierze pod uwagę okoliczności obiektywne, takie jak zachowanie rodzica, jego stosunek do dziecka czy jakość czasu spędzanego wspólnie. Równie istotne mogą być okoliczności niezależne od rodzica, jak choroba psychiczna czy długi wyjazd za granicę. Przykładowo, w przypadku wyjazdu rodzica, ograniczenie kontaktów może polegać na ich utrzymywaniu za pomocą środków komunikacji zdalnej. J. Zajączkowska-Burtowy [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz aktualizowany, red. M. Fras, M. Habdas, LEX/el. 2023, art. 113(2).
W postanowieniu Sądu Rejonowego w Łowiczu (III Nsm 82/17, LEX nr 2577061) podkreślono, że rozstrzygnięcia w sprawach kontaktów mogą być zmieniane w zależności od zmiany sytuacji dziecka i rodziców. W razie potrzeby sąd może zaostrzyć ograniczenia lub je złagodzić, o ile wymaga tego dobro dziecka. Przykładowo, jeśli pierwotne ograniczenie kontaktów nie przynosi pożądanych efektów, sąd może orzec bardziej rygorystyczne środki.
Sąd opiekuńczy powinien każdorazowo dostosowywać środki ograniczenia do konkretnej sytuacji. Przykładowo, zakaz porozumiewania się na odległość może zostać orzeczony w sytuacji, gdy rodzic nadużywa tej formy kontaktu, przekazując dziecku treści demoralizujące lub sprzeczne z jego dobrem. Z kolei ograniczenie kontaktów do komunikacji zdalnej może być odpowiednie, gdy bezpośredni kontakt jest niemożliwy z powodów zdrowotnych lub lokalizacyjnych.
Chcesz wiedzieć więcej? Zapraszamy do kontaktu!
Zdjęcie: unsplash.com
The post Ograniczenie kontaktów z dzieckiem w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym – przepisy, interpretacje i orzecznictwo. appeared first on Wszystko o rozwodzie.