Rozwód jest jednym z najtrudniejszych i najbardziej emocjonalnie obciążających momentów w życiu. To proces, który nie tylko kończy pewien etap, ale także wyznacza nowy kierunek w życiu obojga małżonków. W polskim prawie cywilnym, kluczową rolę odgrywa art. 56 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego, który reguluje kwestie związane z orzeczeniem rozwodu. Szczególnie interesujący jest § 3 tego przepisu, który zastrzega, że rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
Na pierwszy rzut oka, przepis ten wydaje się być jasny i prostolinijny, jednak jak w wielu przypadkach, jego interpretacja nie może być oderwana od realiów życiowych oraz całego systemu prawnego.
Art. 56 § 3 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego – zasady ogólne
Zgodnie z art. 56 § 3 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego, rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód lub że odmowa jego zgody jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Przepis ten wprowadza zasadę ochrony małżonka niewinnego, dając mu prawo do odmowy zgody na rozwód, co w konsekwencji uniemożliwia zakończenie małżeństwa na wniosek winnego małżonka.
Na poziomie teoretycznym, przepis ten stanowi narzędzie ochrony przed jednostronną decyzją małżonka, który poprzez swoje działania doprowadził do rozpadu małżeństwa. Jednakże, w praktyce, odmowa zgody na rozwód może nie zawsze być zgodna z zasadami współżycia społecznego, co prowadzi do konieczności oceny każdego przypadku indywidualnie, z uwzględnieniem wszystkich okoliczności. W pewnym sensie, odmowa wyrażenia zgody na rozwód może być “prawną vendettą” przeprowadzoną przez niewinnego małżonka, a zatem, taka czynność jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
Orzecznictwo sądów: Sprzeczność odmowy zgody na rozwód z zasadami współżycia społecznego
Orzecznictwo sądów w Polsce stanowi kluczowy element w zrozumieniu, jak należy interpretować i stosować art. 56 § 3 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego. Sąd Najwyższy oraz sądy apelacyjne wielokrotnie rozstrzygały kwestie dotyczące zgody na rozwód w sytuacji, gdy małżonek niewinny odmawia zgody na rozwód, pomimo całkowitego rozpadu więzi małżeńskich.
Poczucie krzywdy a zasady współżycia społecznego
W wyroku z dnia 21 listopada 2002 r., Sąd Najwyższy (III CKN 665/00, LEX nr 74446) stwierdził, że jeśli przyczyną odmowy zgody na rozwód jest poczucie krzywdy, to zasługuje ono na uszanowanie, bez względu na długość okresu trwania rozkładu pożycia małżeńskiego. Jednak poczucie to musi być rzeczywiste i uzasadnione. Sąd podkreślił, że z biegiem czasu emocje związane z krzywdą mogą ulec osłabieniu, a małżonek niewinny może odzyskać równowagę psychiczną i poczucie własnej wartości. W sytuacji, gdy odmowa zgody na rozwód staje się jedynie środkiem manifestacji przewagi nad małżonkiem domagającym się rozwodu, może to być uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Brak więzi emocjonalnych
Sąd Apelacyjny w Katowicach, w wyroku z dnia 22 sierpnia 2018 r. (V ACa 589/17, LEX nr 2615529), uznał, że odmowa wyrażenia zgody na rozwód jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, gdy między małżonkami nie istnieje żadna więź emocjonalna, a jeden z małżonków dąży do sformalizowania kilkuletniego związku z inną osobą. W takich przypadkach utrzymywanie formalnych więzi małżeńskich, które de facto nie istnieją, jest nie tylko niecelowe, ale również szkodliwe dla wszystkich zainteresowanych stron.
Wiek małżonków a rozwód
Ciekawym aspektem w orzecznictwie sądowym jest kwestia wieku małżonków. Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 5 października 2004 r. (I ACa 683/04, LEX nr 163577) orzekł, że wiek małżonków nie stanowi przeszkody w orzeczeniu rozwodu, jeżeli związek małżeński faktycznie nie istnieje. Sąd podkreślił, że samo żądanie rozwodu przez jednego z małżonków, niezależnie od wieku, nie może być uznane za krzywdzące dla drugiego małżonka, jeśli nie istnieje między nimi więź małżeńska.
Martwe małżeństwa
W wielu orzeczeniach sądy zwracają uwagę na problem „martwych małżeństw” – związków, które istnieją tylko formalnie, bez rzeczywistej więzi emocjonalnej, fizycznej czy gospodarczej. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 maja 2000 r. (III CKN 1032/99, LEX nr 47027) podkreślił, że długotrwałe utrzymywanie takich martwych związków jest społecznie szkodliwe i nie sprzyja żadnej ze stron. W takich przypadkach, nawet jeśli małżonek niewinny odmawia zgody na rozwód, sąd może uznać taką odmowę za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego.
Prawo a rzeczywistość
Art. 56 § 3 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego wprowadza zasadę ochrony małżonka niewinnego przed rozwodem na wniosek małżonka winnego. Jednakże, jak pokazuje bogate orzecznictwo, sądy muszą uwzględniać rzeczywistość życia, w tym kwestie emocjonalne, społeczne i moralne, przy ocenie odmowy zgody na rozwód.
Każda sprawa rozwodowa jest inna i wymaga indywidualnej analizy. Przepis, który wydaje się prostolinijny, nabiera głębszego znaczenia w kontekście realnych sytuacji życiowych i złożonych relacji międzyludzkich. Orzecznictwo sądowe pokazuje, że odmowa zgody na rozwód, choć teoretycznie dopuszczalna, nie zawsze jest zgodna z zasadami współżycia społecznego.
Chcesz wiedzieć więcej? Zapraszamy do kontaktu!
Zdjęcie: unsplash.com
The post Brak wyrażenia zgody na rozwód przez małżonka niewinnego a zasady współżycia społecznego. appeared first on Wszystko o rozwodzie.