Rozstania małżeńskie to zawsze trudne i emocjonujące chwile. Dla wielu ludzi, separacja, inaczej niż rozwód, wydaje się być mniej drastycznym rozwiązaniem – w głowach wielu z nas powstaje wizja jakoby ustalenie takiego stanu prawnego było swoistą chwilą wytchnienia, czasem na przemyślenie “ostatecznej” decyzji rozwodowej i odbudowę wzajemnych relacji. Bywa jednak i tak, że separacja staje się preludium do rozwodu, bo niejednokrotnie okazuje się, że małżonkowie nie potrafią już odbudować zniszczonej więzi.
Wyobraźmy sobie małżonków, którzy po wielu latach wspólnego życia decydują się na separację, wierząc, że potrzebują czasu, aby poukładać swoje sprawy. Czas spędzony oddzielnie uświadamia im, że powrót do siebie nie jest już możliwy. Wówczas pojawia się chęć, by zakończyć ten rozdział definitywnie. Czy jednak można zmienić żądanie separacji na żądanie rozwodu w ramach postępowania apelacyjnego?
Takie dylematy stały się udziałem Jadwigi D., która po początkowym żądaniu rozwodu zgodziła się na separację. Kiedy jednak przyszedł czas apelacji, Pani Jadwiga ponownie chciała rozwodu, by definitywnie zakończyć małżeństwo z Jerzym D. Sąd Okręgowy orzekł separację, ale powódka w apelacji ponownie zażądała rozwodu. Sprawa trafiła do Sądu Apelacyjnego, który zadał Sądowi Najwyższemu kluczowe pytanie: czy w trakcie postępowania apelacyjnego można zmienić powództwo z separacji na rozwód?
Rozwód a separacja
Na gruncie Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego rozwód i separacja różnią się od siebie nie tylko w konsekwencjach prawnych, ale także w przesłankach orzeczenia:
Rozwód (art. 56 KC) to definitywne zakończenie małżeństwa, które wymaga stwierdzenia trwałego i zupełnego rozkładu pożycia. Po rozwodzie każdy z małżonków może zawrzeć nowe małżeństwo, a więzy formalne i prawne między nimi zostają zerwane.
Separacja (art. 61(1) KC) jest łagodniejszą formą rozstania – wymaga jedynie zupełnego rozkładu pożycia, ale niekoniecznie trwałego. To rodzaj „pauzy” w małżeństwie, która daje małżonkom możliwość przemyślenia i naprawienia relacji. Separacja nie kończy małżeństwa, a więc małżonkowie wciąż formalnie pozostają w związku.
Czy można zmienić separację na rozwód na etapie apelacji?
Artykuł 383 Kodeksu postępowania cywilnego jednoznacznie stanowi, że w postępowaniu apelacyjnym nie można rozszerzać żądania pozwu ani występować z nowymi roszczeniami. Ten przepis ma na celu zapobieżenie niespodziewanym zmianom w trakcie trwania procesu odwoławczego i zapewnia stronom równość w postępowaniu. W sprawie Jadwigi D. Sąd Najwyższy wyraźnie zaznaczył, że zmiana żądania separacji na rozwód na etapie apelacji jest niedopuszczalna.
„W sprawie o separację nie jest dopuszczalna w postępowaniu apelacyjnym zmiana powództwa na żądanie orzeczenia rozwodu.” – Sąd Najwyższy, III CZP 23/05.
Dlaczego taka zmiana nie jest możliwa?
Sąd Najwyższy uzasadnił swoją decyzję, podkreślając, że rozwód i separacja to różne żądania oparte na odmiennych przesłankach prawnych. Umożliwienie takiej zmiany na etapie apelacji naruszałoby zasady równości procesowej, pozostawiając jedną ze stron bez możliwości obrony swoich praw. Przepisy jasno wyznaczają, że jeśli jedna ze stron chce zmienić żądanie z separacji na rozwód, musi to zrobić przed sądem pierwszej instancji.
Stan prawny: wrzesień 2024 r.
Fot. unsplash.com
The post Czy jest możliwe aby w ramach postępowania apelacyjnego o ustalenie separacji pomiędzy małżonkami, dokonać zmiany powództwa na żądanie orzeczenia rozwodu? appeared first on Wszystko o rozwodzie.