W dzisiejszym wpisie szczegółowo omówimy instytucję zachowku, zwracając szczególną uwagę na to, jak prawo do niego ulega zmianom w przypadku rozwodu lub separacji. Przedstawimy, w jaki sposób różne formy zakończenia lub zawieszenia relacji małżeńskich wpływają na możliwość otrzymania zachowku przez byłych lub pozostających w separacji małżonków.
Instytucja zachowku, uregulowana w polskim prawie spadkowym, służy zabezpieczeniu interesów majątkowych najbliższych członków rodziny zmarłego, którzy nie zostali uwzględnieni w testamencie. Zgodnie z treścią art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego (k.c.), zachowek przysługuje zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy dziedziczyliby spadek w przypadku dziedziczenia ustawowego. Wartość zachowku jest uzależniona od sytuacji osobistej uprawnionego – wynosi 2/3 udziału spadkowego, jeżeli uprawniony jest osobą małoletnią lub trwale niezdolną do pracy, natomiast w pozostałych przypadkach – połowę wartości tego udziału.
Co istotne, prawo do zachowku przysługuje małżonkowi, co jasno wynika z brzmienia przepisu. Zatem byłemu małżonkowi, a contrario, zachowek już się nie należy.
Separacja a prawo do zachowku
W przypadku orzeczonej separacji – tzw. separacji faktycznej – dana strona traci prawo do dziedziczenia ustawowego po swoim małżonku, a tym samym również prawo do zachowku.
Natomiast w kwestii separacji faktycznej, czyli takiej, która ogranicza się do faktycznego rozstania między małżonkami, jednakże brak jest jakiegokolwiek orzeczenia sądowego, który regulowałby ten stan prawny, prawo traktuje strony nadal jako małżonków. Oznacza to, że osoba pozostająca w faktycznej separacji wciąż ma prawo do dziedziczenia ustawowego oraz zachowku, chyba że została skutecznie wydziedziczona przez spadkodawcę w testamencie.
Dokładnie z taką sytuacją jak wskazana w akapicie powyżej, zmierzył się Sąd Apelacyjny w Białymstoku, który musiał orzec o prawie do zachowku należącym się małżonkowi, pozostającemu w separacji faktycznej ze zmarłym.
Stan faktyczny sprawy rozpoznanej przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku (I ACa 125/18)
Sprawa dotyczyła roszczenia wdowy, A.W., wobec testamentowego spadkobiercy jej zmarłego męża, J.W. (2), którym był J.W. (1). Małżeństwo spadkodawcy i powódki od 1987 r. było w faktycznej separacji, spowodowanej wyjazdem spadkodawcy za granicę. Przez wiele lat spadkodawca nie utrzymywał kontaktów z żoną, nie informował jej o miejscu pobytu ani o powrocie do kraju w 2001 roku. Po powrocie ze względu na stan zdrowia, przebywał w Domu Pomocy Społecznej aż do swojej śmierci w 2016 r. Testamentem notarialnym z 2002 r. cały majątek zapisał pozwanemu.
Powódka wniosła o zachowek w kwocie ponad 95 tys. zł. Pozwany domagał się oddalenia powództwa, powołując się na zasady współżycia społecznego, lub przynajmniej znacznego obniżenia należnej kwoty.
Orzeczenie Sądu
Sąd Okręgowy w Łomży zasądził na rzecz powódki kwotę 92.577,27 zł. Apelacja pozwanego została oddalona przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku. Sądy obu instancji uznały, że zachowanie spadkodawcy, który przez lata nie utrzymywał kontaktu z żoną i nie informował jej o istotnych sprawach życiowych, uzasadnia przyznanie żonie pełnego zachowku.
Analizowane orzeczenie podkreśla wyjątkowy charakter możliwości miarkowania zachowku na podstawie art. 5 k.c. Zastosowanie tej klauzuli jest możliwe jedynie w szczególnych, rażących przypadkach, gdy żądanie zachowku prowadziłoby do skutków nieetycznych lub niesprawiedliwych społecznie.
Chcesz wiedzieć więcej? Zapraszamy do kontaktu!
Zdjęcie: unsplash.com
The post Zachowek w kontekście rozwodu, małżeństwa i separacji. appeared first on Wszystko o rozwodzie.