Kiedy bliska osoba odchodzi, jej majątek przechodzi na spadkobierców. Proces ten, choć naturalny, wymaga dopełnienia formalności prawnych, aby dziedziczenie mogło zostać prawnie uznane. W Polsce dwa najczęściej stosowane dokumenty stwierdzające stan dziedziczenia to akt poświadczenia dziedziczenia oraz stwierdzenie nabycia spadku. Choć oba służą do uregulowania prawnych aspektów dziedziczenia, różnią się swoim zakresem i celami. W tym artykule przyjrzymy się bliżej temu, czym jest akt poświadczenia dziedziczenia oraz stwierdzenie nabycia spadku oraz jakie są między nimi podobieństwa i różnice.
Stwierdzenie nabycia spadku
Zgodnie z art. 1025 § 1 Kodeksu cywilnego, Sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę. Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku ma charakter deklaratoryjny, potwierdza bowiem istnienie prawa do spadku.
Z powyższym żądaniem może wystąpić każda osoba, która ma interes – prawny, moralny, społeczny, majątkowy lub niemajątkowy – w stwierdzeniu nabycia spadku po danym spadkodawcy. Obok samego spadkobiercy z wnioskiem mogą wystąpić w szczególności jego spadkobiercy lub spadkobiercy spadkobierców, uprawnieni do zachowku, zapisobiercy zapisu zwykłego i windykacyjnego, nabywca spadku, wykonawca testamentu oraz wierzyciele spadkowi, wierzyciele spadkobiercy lub zapisobiercy windykacyjnego (J. Ciszewski, J. Knabe [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. P. Nazaruk, LEX/el. 2023, art. 1025).
Postępowanie stwierdzające nabycie spadku
Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku toczy się przed sądem spadku w trybie nieprocesowym.
Sąd z urzędu bada, kto jest spadkobiercą. W szczególności ustala, czy spadkodawca pozostawił testament, oraz wzywa do złożenia testamentu osobę, co do której będzie uprawdopodobnione, że testament u niej się znajduje. Jeżeli testament zostanie złożony, sąd dokona jego otwarcia i ogłoszenia. Ponadto sąd może przyjąć zapewnienie spadkowe lub wezwać spadkobierców przez ogłoszenie (J. Ciszewski, J. Knabe [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. P. Nazaruk, LEX/el. 2023, art. 1025).
Sąd spadku wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po przeprowadzeniu rozprawy, na którą wzywa wnioskodawcę oraz osoby mogące wchodzić w rachubę jako spadkobiercy testamentowi i jako spadkobiercy ustawowi zgodnie z kolejnością dziedziczenia. Spośród spadkobierców ustawowych wzywa się małżonka, zstępnych, osoby pozostające w stosunku przysposobienia, rodziców i rodzeństwo. Pozostałych spadkobierców ustawowych wzywa się, jeżeli są sądowi znani.
Akt poświadczenia dziedziczenia
Akt poświadczenia dziedziczenia jest dokumentem, dzięki którym spadkobierca również może udowodnić swe prawa do spadku. Akt poświadczenia dziedziczenia sporządza notariusz. Domniemywa się, że osoba, która uzyskała poświadczenie dziedziczenia, jest spadkobiercą.
Kluczowym warunkiem do zawarcia aktu poświadczenia dziedziczenia jest zgoda wszystkich zainteresowanych, tj. spadkobierców.
Akt poświadczenia dziedziczenia nie może zostać sporządzony, jeżeli:
w stosunku do spadku został już uprzednio sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia lub zostało wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku;
w toku sporządzania protokołu dziedziczenia ujawnią się okoliczności wskazujące, że przy jego sporządzeniu nie były obecne wszystkie osoby, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi lub testamentowi, lub też osoby, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne, albo istnieją lub istniały testamenty, które nie zostały otwarte lub ogłoszone;
w sprawie brak jurysdykcji krajowej (J. Ciszewski, J. Knabe [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. P. Nazaruk, LEX/el. 2023, art. 1025).
Podsumowanie
Podsumowując, zarówno akt poświadczenia dziedziczenia, jak i stwierdzenie nabycia spadku są ważnymi dokumentami w procesie dziedziczenia majątku po zmarłym. W zależności od potrzeb, charakteru dziedziczenia i zgodności spadkobierców, strony mają możliwość uzyskania jednego albo drugiego dokumentu, tak by uregulować prawnie sytuację spadkobierców i umożliwić im swobodne dysponowanie spadkiem.
Artykuł Akt poświadczenia dziedziczenia a stwierdzenie nabycia spadku pochodzi z serwisu Kancelaria Poznań.